آیت الله تسخیری زبان گویای انقلاب بود/تسلط بر آداب گفتگو

محمود واعظی عضو هیئت علمی و رئیس مرکز مطالعات عالی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران که تجربه سال‌ها همکاری و همراهی مرحوم آیت الله تسخیری را در کارنامه دارد، در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد ابعاد علمی و شخصیتی، سیاسی و فرهنگی آیت الله تسخیری گفت: رحلت آیت الله تسخیری به معنای واقعی کلمه، خلل و ثلمه ای در حرکت فرهنگی مکتب اهل البیت (ع) در جهان اسلام محسوب می‌شود.

وی افزود: ایشان شخصیت ارزشمند، فرهیخته و جامعی بودند که عمر خود را در عرصه‌های بین المللی به صورت فعال و اثر بخش گذراندند و متأسفانه امروز در بین ما نیستند و به جرأت می‌توان گفت: هیچ جایگزینی برای ایشان بعد از گذشت ۴۱ سال از انقلاب اسلامی نداریم. چون شخصیت ایشان جامعیت داشت؛ بدین معنا که ایشان از نظر فقهی مقام اجتهاد داشتند و از نظر روحی و ذهنی یک سعه صدر ویژه ای در مباحث و گفتگوها داشتند. ما در این روزگار کمتر کسی را سراغ داریم که در رویارویی با مخالفان خود تا این حد سعه صدر، توان و تحمل داشته باشد و از سوی دیگر در بیان پاسخ بتواند بدون اینکه منفعل باشد یا احساسات بر او غلبه کند، به صورت منطقی و استدلالی در مجامع علمی رسمی پاسخگو باشد.

این استاد دانشگاه تهران در ادامه سخنانش اظهار کرد: ایشان می‌فرمودند من از ۲۵- ۳۰ سالگی و از سال‌های دهه ۴۰ تصمیم گرفتم با حجت الاسلام حاج سعید نعمانی (حفظه الله) اولاً، مجامع بین المللی مفید و مؤثر در جهان را شناسایی و ثانیاً در آن مشارکت جدی و حضور اثر بخش داشته باشم. گاه برای حضور در یک همایش و استفاده از یک تریبون بین‌المللی روزها و هفته‌ها وقت صرف می‌کردیم و مقالات به روز و علمی ارائه می‌کردیم تا از ما دعوت کنند بتوانیم اندیشه‌های مکتب اهل البیت (ع) را مطرح کنیم. در این زمینه متأسفانه ما خلأ سنگینی در کشور احساس می‌کنیم؛ چرا که برخی از اساتید و اعلام هنوز رسانه را به رسمیت نمی‌شناسند نه سوگیری دارند نه ارتباط مؤثر و صرفاً ناقل حرف‌های غیرمستقیم هستند و حتی برخی از حضرات برای استفاده از میکروفون رسمی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران به زبان‌های خارجی تردید می‌کنند و رسانه و نقش رسانه را در جهان امروز به رسمیت نمی‌شناسند اما ایشان، رسانه را هم به رسمیت می‌شناخت و هم حضور فعال و اثر بخش داشت تا جایی که ایشان می‌فرمودند با تمام توان تلاش می‌کردیم تا در مجامع بین المللی مشارکت داشته باشم.

واعظی تصریح کرد: آیت الله تسخیری می‌فرمودند برای حضور در کنفرانس جده با توجه به اینکه سال‌های زیادی روابط ما با عربستان دارای فراز و نشیب‌های نامناسبی بود من برای حضور و تبیین دیدگاه‌های فقهی مکتب تشیع، برخی سال‌ها تا ۶ مقاله ارسال کردم که دبیرخانه اگر مقاله اول را نپذیرفت، مقاله دوم را بپذیرد و اگر دومی مقبول نیفتاد سومی و همین طور ادامه می‌دادم تا آنکه دبیرخانه بالاخره مجبور می‌شد و به رغم مخالفت صریح برخی افراد متنفذ به این نتیجه می‌رسیدند که راهی جز دعوت از من را ندارند و عدم دعوت را موجب خسران علمی ان همایش یا کنفرانس می‌یافتند. این تصور غلطی بود که برخی می‌پنداشتند ایشان در محافل علمی به عنوان نماینده رسمی جمهوری اسلامی ایران فقط حضور پیدا می‌کند. خیر، ایشان در عمده همایش‌ها و مجامع رسمی با مقاله و مطلب علمی که از قبل ارائه می‌دادند حضور پیدا می‌کردند. این نکته خیلی مهم است که علمای ما و اندیشمندان مکتب اهل بیت (ع)، رسانه‌های جهانی را به رسمیت بشناسند و برای بیان و تبیین مواضع عالمانه و منطقی مکتب حقه اهل البیت (ع) با قلم روان و به زبان روز مقاله تنظیم کنند و با حضور رسمی در برابر چشم مخالفان و دگراندیشان استدلال کنند و مواضع رسمی و دیدگاه‌های فقهی، کلامی و اندیشه‌ای جمهوری اسلامی ایران را مطرح کنند. این از ویژگی‌های این بزرگوار بود که رسانه را به رسمیت می‌شناخت و با تمام توان از آن بهره برداری می‌کرد، همان مسأله ای که به ویژه در شرایط فعلی در کمتر کسی می‌توان یافت به همین جهت عرض می‌کنم جای ایشان را کسی پر نمی‌کند.

ما در این روزگار کمتر کسی را سراغ داریم که در رویارویی با مخالفان خود تا این حد سعه صدر، توان و تحمل داشته باشد و از سوی دیگر در بیان پاسخ بتواند بدون اینکه منفعل باشد یا احساسات بر او غلبه کند، به صورت منطقی و استدلالی در مجامع علمی رسمی پاسخگو باشد

رئیس مرکز مطالعات عالی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران بیان کرد: نکته مهم دیگر درباره شخصیت بین المللی آیت الله تسخیری، تسلط ایشان بر آداب و روش‌های گفتگو بود، به طور مثال وقتی ما می‌خواهیم با کسی گفتگو کنیم ابتدا باید او را به رسمیت بشناسیم و بدانیم او نیز مانند ما شخصیتی هست که ما را به رسمیت شناخته است و دوم اینکه به مطالب او گوش کنیم. یکی از ایرادات ما این است که وقتی با کسی صحبت می‌کنیم فقط حرف‌های خودمان را می‌خواهیم بزنیم و وقتی هم سخنان ما تمام شد سرمان را پایین می‌اندازیم و می‌رویم، نمی‌ایستیم تا حرف دیگران را گوش دهیم تا ببینیم آنها چه می‌خواهند بگویند. مرحوم تسخیری این گونه نبودند. به طور مکرر در سفرها دیده بودم ایشان گوش شنوایی داشت و این جمله امام علی (ع) که می‌فرماید: «تعودو اذنکم حسن الاستماع کما تعودوا لسانکم حسن القول» گوش‌هایتان را عادت به خوب گوش دادن دهید و خوب گوش کنید، همان طوری که به زبان‌تان، خوب سخن گفتن را می‌آموزید، را الگوی خود قرار داده بود. ما گفت وگوی داریم، نه تنها گفت. در بسیاری از کنفرانس‌ها می‌بینیم حضرات از درب پاویون تشریف می‌آورند و حرف‌هایشان را می‌زنند و از در دیگری تشریف می‌برند، خب الان با این رفتار شما با چه کسی گفتگو می‌کنید و حرف‌هایی که می زنید چه نفعی دارد؟ چه کسی پذیرفت؟، آیا اصلاً این گفت‌وگوست و آیا اثر بخشی دارد؟! امروزه به شخصیت‌هایی نیازمندیم که غیر از زبان بلیغ و گویا با روش‌ها و آداب گفت و گوی، عمیقاً مسلط باشند. مناظرات امام رضا (ع)، امام علی (ع) و رسول اکرم (ص) را که می‌نگریم. آن بزرگواران اول سخنان مخاطب خود را گوش می‌دادند و از کلمات مخاطب بهره می‌بردند و از کلمات او، نکاتی را استخراج می‌کردند و در استدلال‌هایشان از آنها استفاده می‌کردند. مماشات با خصم بر اساس استدلال خودش باید باشد، نه اینکه ما هرچه می‌خواهیم بگوئیم براساس سلیقه و ذائقه خودمان.

وی با بیان اینکه آداب گفت‌وگو باب واسعی است و کتاب‌های زیادی در این زمینه نوشته شده است، تصریح کرد: کیفیت ورود و خروج به مباحث نیز از دیگر ویژگی‌های برجسته آیت الله تسخیری بود، ما معمولاً حرف زیاد می زنیم و برخی اوقات حرف لازم را جایی که اقتضا دارد، بیان نمی‌کنیم و یا حرف‌های غیر مفید را در جایی که باید حرف استدلالی و منطقی زد به کار می بریم. گاهی اوقات تریبون پنج دقیقه بیشتر دست مرحوم تسخیری نبود، ولی با این زمان کوتاه جلسه را به هم می‌ریخت، زیرا بهترین کلمات و استدلال‌ها را در قالبی مفید و با اختصار و جامع ارائه می‌داد و این به دلیل تسلط ایشان بر به کارگیری بهترین صنایع ادبی با بهترین محتوای مناسب حال و مقام بود.

معاون فرهنگی اسبق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با بیان اینکه حضور آیت الله تسخیری در جهان اسلام بسیار ثمربخش و امیدآفرین بود، اظهار کرد: دانش عمیق، بردباری و سعه صدر، تسلط بر مخاطب شناسی فرهنگ‌ها و ملل و طرف‌های گفت‌وگوی و متانت و حفظ احترام و شخصیت افراد مقابل، باعث شده بود تا از ایشان یک شخصیت محبوب و اثر بخش و دوست داشتنی در اندیشه دیگران شکل گیرد. کمتر کشوری وجود دارد که انسان وقتی به دیدار بزرگان آن کشور می‌رود، احوال آقای تسخیری را نپرسند. مکرر در مکرر چنین اتفاقی رخ می‌دهد. بسیاری از کشورها ایران را به نام آیت الله تسخیری می‌شناختند. این حرف مبالغه نیست، بلکه بیست سال قبل هم حضور اثربخش ایشان در جهان اسلام محسوس و ملموس بود. وقتی آیت الله تسخیری در جلسات حضور داشتند خیلی‌ها زبان شأن را کنترل می‌کردند و جسارت سخن گفتن نداشتند و البته بسیاری دیگر هم چشم انتظار باز شدن زبان ایشان بودند تا از بیانات ایشان سرمایه اندوزی کنند و بتوانند با دیدگاه‌های عالم برجسته و نماینده فرهنگی علمی جمهوری اسلامی ایران آشنا شوند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: از جمله توانمندی‌های آیت الله تسخیری در جلسات علمی، ذکاوت و هوشمندی در طرح مباحث محوری و مبنایی و پرهیز از مباحث حاشیه‌ای و جنجالی بود مسأله‌ای که غیر از هوشمندی به تجربه فراوان نیز نیاز دارد. آن گاه که طرف مقابل تمام تلاش خود را مصروف وقت گذرانی در مباحث بی اساس و شایعات بی مبنا می‌کرد و همه سرگرم حواشی بودند، ولی ایشان عالمانه محور اصلی و مبانی بنیادین بحثشان را بر مسائل محوری استوار می‌ساختند و با استدلالات قوی و منطقی، طرف مقابل را در جایگاه پاسخگویی در زمینه مباحث محوری می‌آوردند. این است که می گوئیم عدم حضور ایشان و پرکشیدن آسمانی این عالم وارسته، ثلمه ای به جهان اسلام و مکتب اهل البیت (ع) است. به اذعان اهل علم و سردمداران عرصه بین الملل چنین شخصیت جامعی برای حضور و رویارویی با مخالفان و معاندان شخصیتی فرید و منحصر به فرد بود و قلم و بیان روان و سحرآمیز در کنار خستگی ناپذیری ایشان، الگویی مثال زدنی است.

وی با استناد به بیانیه مقام معظم رهبری به مناسبت رحلت آیت الله تسخیری اظهار کرد: مجاهدت و خستگی ناپذیری و نستوهی آیت الله تسخیری برای همه اهل علم و فرهنگ مثال زدنی است. به یاد دارم روزهایی را که ایشان از صبح زود جلساتشان شروع می‌شد و تا عصر ساعت چهار یا پنج درگیر بودند با جلسات متنوع و خسته کننده و زمانی که ایشان به دفترشان مراجعت می‌فرمودند احساس می‌کردیم رفته‌اند برای استراحت اما به صورت اتفاقی روزی پس از جلسه به دفترشان رفتم و با کمال تعجب دیدم ایشان پشت میز نشسته‌اند و با تمرکز مشغول نوشتن هستند سوال کردم استاد شما خسته اید استراحت نمی‌فرمایید. فرمودند: خیر باید مقاله مجله رساله الثقلین را سریع‌تر تحویل بدهم ….

مشاور آیت الله تسخیری در دوران دبیرکلی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با بیان اینکه یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های آیت الله تسخیری این بود که ایشان در طول چهل سال انقلاب اسلامی بیشترین همگرایی را با آرمان‌های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران داشتند، اظهار کرد: همه تلاش ایشان در فعالیت‌های علمی و حضور در مجامع بین المللی و نیز در نهادهایی که رسماً اشتغال به کار داشتند این بود که راهبرد اصلی فعالیت‌ها در راستای اهداف عالیه نظام مقدس در زمان امام راحل (ره) و بعد از آن همگرا و مبین فرمایشات مقام معظم رهبری (حفظه الله) باشد. به عبارت دیگر ایشان زبان گویای انقلاب بود و در طول سال‌های متمادی از آن فاصله نگرفت و در فراز و نشیب‌های سیاسی و حزب بازی‌های نظام در عرصه‌های داخلی و خارجی، در موضوعاتی که بسیاری از شخصیت‌های ما را زمین گیر کرد، خلل و تردیدی در ایشان ایجاد نشد و معقول و منطقی بر پایه مبانی اصلی نظام گام بر داشت و تا روزی که جسم ناتوانش را به جهان خاکی سپرد و با ملکوتیان همنشین شد، در خدمت اهداف مقدس جمهوری اسلامی ایران و جبهه مقاومت و در عرصه جهاد علمی به صورت جدی و نقش آفرین حضور داشت.

به اذعان اهل علم و سردمداران عرصه بین الملل چنین شخصیت جامعی برای حضور و رویارویی با مخالفان و معاندان شخصیتی فرید و منحصر به فرد بود و قلم و بیان روان و سحرآمیز در کنار خستگی ناپذیری ایشان، الگویی مثال زدنی است

وی تأکید کرد: ما اساتید، عالمان و دانشمندان زیادی داریم که در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه زحمت می‌کشند، اما هیچ گاه به خود نمی‌بینند که زمانی بخواهند در عرصه‌های اجرایی حضور پیدا کنند، عرصه اجرایی مشکلات ویژه خود را دارد، بالاخره گاهی اوقات باید در مقابل دوستان و یا حتی افرادی که می‌خواهند کارها پیش نرود ایستادگی کرد، کارهای اجرایی گاهی ۷۰ درصد آن هدر دادن وقت برای دفاع از کارهای خوبی است که می‌خواهید انجام شود؛ به همین خاطر خیلی‌ها از پذیرفتن مسئولیت‌های اجرایی فرار می‌کنند و می‌گویند عمرمان از دست می‌رود، اما از ویژگی‌های این بزرگوار این بود که از سمت‌های اجرایی آنگاه که متوقف بر حضور و مسئولیت پذیری ایشان بود کناره نگرفت و با تمام وجود مسئولیت پذیرفت و شبانه روزی پای آن ایستاد و کار کرد. گاه ایشان فراتر از پذیرش مسئولیت اجرایی قدم برمی‌داشت و برای بنیان گذاری یک نهاد پیشگام می‌شد، مانند: تأسیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که در سال ۷۲ و ۷۳ و ۷۴ با تمام وجود کمر همت بست و پس از بنیانگذاری آن در مدت ۸ سال نیز ریاست آن‌را عهده دار بود.

همکار و همراه چندساله آیت الله تسخیری گفت: اینکه یک شخصیت علمی فقیه و خوش بیان و خوش قلم، با کلام نافذ و مسلط به آداب مباحث و مناظرات بیاید مسئولیت اجرایی در نظام پرتنش ما را بپذیرد از ویژگی‌های آیت الله تسخیری بود که درس آموز است. بنابراین باید یاد بگوئیم ایشان سمبل و اُسوه برتر تلاش‌های علمی و فرهنگی در عرصه بین المللی است. در سال ۹۱ که همایش بین المللی نکوداشت آیت الله تسخیری را با اشراف آیت الله رشاد برگزار کردیم و بنده هم دبیر علمی آن بودم، در یک همایش یک روزه با حضور صدها شخصیت طراز اول داخلی و خارجی ،۲۰ نفر از شخصیت‌های عالی داخلی و خارجی شامل رئیس دفتر مقام معظم رهبری و رئیس مجلس شورای اسلامی ریاست شورای نگهبان و چند وزیر و رئیس بانک توسعه سازمان کنفرانس اسلامی و … به ایراد سخن پرداختند- شخصیت‌هایی که به قول یکی از دوستان هر کدام از آنها به تنهایی برای یکی از مجالس و همایش‌های بزرگ بین المللی کافی بود را زیر یک سقف گردهم آوردیم و جالب آنکه اجماع نظر همه این عزیزان این بود که آیت الله تسخیری شخصیتی عالم، فرهیخته، نخبه و اسوه و الگویی جامع برای حوزه‌های علمیه و دانشگاه هاست.

واعظی تصریح کرد: ما بیش از گذشته نیازمند چنین شخصیت‌هایی برای گفت و گوهای عالمانه، منطقی و صمیمانه با اندیشمندان جهان اسلام هستیم. معرفی چنین شخصیت‌های الگویی به جوانان و اندیشه ورزان، که هم مدافع مکتب حقه اهل البیت (ع) باشند و هم نخبه جهان شناس، از رسالت‌های امروز ماست. امید آن داریم که با تکیه بر معارف بلند و امیدبخش مکتب اهل البیت (ع) و تلاش و کوشش و جهاد مستمر و پویا بتوانیم رهرو راه ان عزیز بوده، پرچم پرافتخار نظام جمهوری اسلامی ایران را با مواضع علمی متقن و استدلالی و هوشمندانه در جهت همگرایی بیشتر جهانیان به پیش بریم.